Search

Een wonderlijk dubbeltalent

In september 2014 bezochten mijn partner en ik tijdens een muziekreis Litouwen. In Vilnius was voor ons een privé concert georganiseerd in het huis waar Mikalojus Konstantinas Čiurlionis, de Litouwse componist, enige tijd gewoond heeft. Hier werden wij vergast op een pianorecital door Maria Mirovska, geboren in Oekraïne maar sinds 2011 wonende in Vilnius. Zij speelde onder andere een van zijn sonates. Naderhand zijn wij ons meer gaan verdiepen in zijn leven en werken. Dan kom je er achter dat hij een bijzonder mens was.

Mikalojus Čiurlionis was een veelzijdig kunstenaar, zowel op het gebied van muziek als van schilderkunst. Hij werd in 1875 geboren in Zuid-Litouwen en groeide op in Druskininkai, 130 km.ten Zuiden van Vilnius, in een gezin met 9 kinderen. Zijn vader was kerkorganist.

Čiurlionis had een wonderlijk, veel omvattend muzikaal talent. Hij speelde al vroeg verschillende instrumenten, zong in een koor en was fluitist in het schoolorkest. Hij studeerde piano en compositie aan het conservatorium van Warschau. Daarna ook nog in Leipzig.

In Leipzig begon hij ook enthousiast te schilderen. Čiurlionis had een veelzijdige belangstelling, onder meer voor muziektheorie, geschiedenis, natuurwetenschappen, psychologie, literatuur, filosofie en sterrenkunde.

Hij bezocht in de Duitse stad vele muziekuitvoeringen onder andere van Händel, Tsjaikowski, Wagner en Liszt.

Čiurlionis heeft zelf veel gecomponeerd: pianostukken, kwartetten, cantates en een opera, die echter niet af is gekomen. Hij experimenteerde veel, volgens sommigen is hij de voorloper van de atonale muziek. Hij stierf heel jong op 36 jarige leeftijd, uitgeput door een longontsteking.

Tijdens zijn leven en ook daarna is hij ondergewaardeerd geweest. Alleen zijn schilderkunst kreeg al snel na zijn overlijden internationale belangstelling.

Pianist Rokas Zubovas, achterkleinzoon van Čiurlionis, heeft hier in recente jaren enige verandering in gebracht. In de jaren 90 begon hij overal voordrachten en recitals te geven over het muzikale, literaire en picturale werk van de vader van zijn grootmoeder. In 2011 heeft Zubovas 200 pianostukken op CD gezet.

Čiurlionis schreef eens aan een vriend:

‘Als je begint aan het schrijven van een sonate, moet je jezelf erin onderdompelen- met hoofd en voeten en heel de rest. Je zult overtuigd zijn dat je niet uitgeput raakt.

Maar jij onderbreekt je werk, jij denkt aan een “zondag” of een concert, en daarom is het voor jou zo moeilijk. Een componist, gedurende het scheppings-uur, moet maar één gedachte, maar één verlangen hebben.’ Ook schreef hij: ‘Ik heb mezelf verdronken in het contrapunt. De hele wereld ziet er voor me uit als een grote symfonie, mensen zijn noten, Duitsers……..dissonanten, Druskininkai en Warschau ……… mooie melodieën in de verte.’

Na het zien van zijn schilderijen en het horen van meerdere pianostukken waren wij zeer verrast en onder de indruk, in het bijzonder van zijn veelzijdigheid.